Haydarpaşa Garı, İstanbul’un tarihi ve kültürel yapısının önemli bir parçası olarak, demiryolu ulaşımında kritik bir rol oynamıştır. 4 Kasım 1909 tarihinde resmi olarak açılan bu yapı, sadece bir gar değil, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu’nun sanayi ve ulaşım alanındaki gelişimini simgeler.
Tarihsel Arka Plan
İlk İstasyon ve Demiryolu Gelişimi
- 1872: İlk Haydarpaşa İstasyonu’nun temeli atıldı. 22 Eylül 1872’de, Haydarpaşa-Pendik hattı tamamlandı ve ilk tren seferi gerçekleştirildi. Bu hat, İstanbul ile Anadolu’nun diğer bölgeleri arasında bağlantı sağlamak için önemli bir adımdı.
- Sultan II. Abdülhamit Dönemi: Sultan, demiryolu ağını genişletmek amacıyla Haydarpaşa Garı’nın inşaatını başlattı. “Ümmetim, buradan bindim mi hiç inmeden Mekke’ye kadar gider” diyerek bu projeye verdiği önemi vurguladı.
Yeni Gar Binasının İnşası
- 1889: Alman şirketi, Haydarpaşa Garı’nın yapımı için imtiyaz aldı.
- 1906: Yeni gar binasının temeli, büyük bir katılımla atıldı. Törende, Osmanlı İmparatorluğu’nun büyüklüğünü simgeleyen bir atmosfer vardı.
Mimari Özellikler
- Mimari Tasarım: Gar, Otto Ritter ve Helmut Cuno tarafından tasarlandı. Mimari, Neo-Klasik ve Osmanlı unsurlarını bir araya getiriyor.
- Yapım Aşamaları: Binanın temelleri, suya dayanıklı 1700 kazık ile oluşturuldu. Her biri 35×35 cm kesitinde ve 21 metre uzunluğundaydı. Bu kazıklar, binanın stabilitesini sağlamak için kritik bir rol oynadı.
- Malzeme Kullanımı: Yapımında İtalyan ve Türk taş ustaları çalıştı. İtalyan işçilerin ve mühendislerin ikamet etmesi için Kadıköy’de apartmanlar inşa edildi.
Açılış Töreni
Açılış töreni, 4 Kasım 1909 tarihinde gerçekleştirildi. Padişah Sultan Reşat adına, Başyaver Hurşit Paşa ve Başmabeyinci Lütfi Simavi Bey katıldılar. Bedros Hallacyan, törende bir konuşma yaptı. Hallacyan, konuşmanın Türkçe yapılmasını istemiş ve Kautz’un Türkçe metni Almanca harflerle okuması talimatını vermiştir. Bu durum, o dönemde Türkçe’nin resmi ve kamuoyuna açık bir dil olarak kullanımının önemini vurgular.
Tarihsel Olaylar ve Zorluklar
Haydarpaşa Garı, tarih boyunca birçok zorlukla karşılaştı:
- I. Dünya Savaşı Dönemi: 6 Eylül 1917’de, gar büyük bir patlama yaşadı. Patlamalar sonucu meydana gelen yangın, binanın büyük bir kısmını tahrip etti. Olay sırasında istasyonda bulunan yolcular ve askerler arasında kayıplar yaşandı.
- Hava Saldırıları: 4 Temmuz 1918 ve 18 Ekim 1918 tarihlerinde, İngiliz savaş uçakları tarafından bombardımana uğradı. Bu saldırılar, garın altyapısını ve yapısını ciddi şekilde zedeledi.
- 1979 Patlaması: 15 Kasım 1979’da, Haydarpaşa Limanı’nda meydana gelen bir kazada, bir tanker ve bir kuru yük gemisi çarpıştı. Bu olay, garın limana bakan cephesinde büyük hasara yol açtı.
- 2010 Yangını: 28 Kasım 2010 tarihinde garın çatısında başlayan bir yangın, önemli hasarlara neden oldu. Yangın, giriş cephesi ve vitraylarda büyük zarara yol açtı.
- 2012 Kapatılması: 1 Şubat 2012’de, Ankara-İstanbul Yüksek Hızlı Tren Projesi kapsamında gar, 24 ay süreyle kapatıldı. Bu kapatma, garın geleceği açısından önemli bir dönüm noktası oldu.
Günümüzde Haydarpaşa Garı
Haydarpaşa Garı, 2020’li yıllara gelindiğinde hala restore edilme sürecindedir. Sadece bir ulaşım noktası değil, aynı zamanda bir kültürel miras olarak değerlendirilmektedir. İstanbul’un tarihine tanıklık eden bu yapı, şehrin simgelerinden biri olmaya devam etmektedir. Restore çalışmalarının tamamlanmasıyla birlikte, garın hem ulaşım hem de kültürel etkinlikler için yeniden aktif hale gelmesi beklenmektedir.
Haydarpaşa Garı’nın tarihi, mimarisi ve yaşadığı zorluklar, onu sadece bir demiryolu istasyonu değil, aynı zamanda bir kültürel ve tarihi simge haline getirmiştir.
About The Author
