1878-1880 yıllarında Ziya Paşa’nın Adana valiliği döneminde başlayan 1880-1885 yıllarında da Abidin Paşa’nın Adana valiliği döneminde daha da önemsenen eğitim ve öğretim çalışmaları çerçevesinde, bizzat Abidin Paşa’nın kurulması amacıyla her türlü katkıda bulunduğu, Taşköprü’nün altından akan “Seyhan Nehri” nin güney kısmında 1883 yılında ( Hicri 1300, Rumi 1299 tarihinde) Mekteb-i Rüşdiye-i Askeri adıyla eğitim ve öğretim verecek bir binanın inşa edildiği görülmektedir. Okulun ilk müdür Vekili ise 80 yaşına kadar Adana’da Riyaziye muallimliği görevinde bulunan Mülkiye mezunlarından
Nabi Bey’dir. Daha sonra ilk asil müdür olarak atanan kişi de Erip isimli bir şahıstır.
Okulun kuruluş amacı ve tarihi üzerine kitabediki bilgiler bize, okulun 1883 yılında Askeri Rüşdiye olarak faaliyete başladığını göstermektedir. Okulun Anadolu’da tam teşkilatlı mektep olmak üzere yaptırılan ilk bina olduğunu ve hatta en eski mektep binası olarak gösterilen Bursa eski Rüşdiyesinin de tesis tarihinin 1300 olmasına karşılık, Adana Erkek Lisesi binasının 1299 tarihinde tesis edildiğinden, Adana Erkek Lisesi’nin Anadolu da kurulan en eski Mektep binası olduğu şeklinde görmekteyiz. Ancak asıl karışıklığın okulun bu tarihten sonra hiç mezun çıkaramadan 1885 yılında beş yıllık İdadiye dönüştürülmesi ve ardından da yine hiç mezun veremeden 1889 yılında yedi yıllık leyli İdadiye dönüştürülmüş olması neticesindedir.
Bu tarihten sonra da okul 1907 yılında oniki sınıflı “Sultaniye” ye çevrilene kadar yedi yıllık İdadi olarak faaliyette bulunmuştur.
1908 yılında İmparatorluk dâhilinde İdadilerin Sultaniyelere dönüştürülmesi gündeme gelmiş ve bu çerçevede Adana Mekteb-i İdadisi’ninde bulunduğu 12 İdadi Sultaniyeye dönüştürülmüş ve I.Dünya savaşı sonrasında da bütün İdadiler Sultaniyelere dönüştürülmüştür. Zaten 1914 yılında Adana Vilayetine baktığımızda vilayet dahilinde eğitim ve öğretim veren 2 adet Sultani bulunmaktaydı. Bunlardan bir tanesi ise birinci Sultani olarak anılan Adana Sultanisi, diğeri de ikinci Sultani adıyla anılan bugünkü Bebekli Kilise civarında eğitim ve öğretim veren okuldur.(1920 yılından sonra ikinci Sultani kapatılarak öğrencileri birinci Sultaniye ’ye yani Adana Sultanisi ’ne devredildiler.)
1.Dünya savaşı esnasında Adana Sultanisinin binası (Şimdiki eski Kız Lisesi Binası) geçici olarak Askeri malzemelerin konulması amacıyla Askeriye ’ye devredilmiş, okulun öğrenci ve öğretmenleri de o yıllarda iki taş binadan oluşan Dar’ül-Muallimin, günümüz Erkek Lisesi’ne gönderilmişlerdir.
Savaşın ilerleyen safhalarında, özellikle İngiliz uçaklarının şiddetli bombardımanı sırasında, Adana Sultanisinin geçici olarak taşındığı Dar’ül-Muallimin binasının giriş kapısı, Türk bayrağı asmış bir İngiliz uçağı tarafından 15 Temmuz 1917 tarihinde bombalanır. Bu bombalama neticesinde okulun giriş kapısı tahrip olurken, havuzun kenarında sohbet etmekte olan bir öğretmen ve iki öğrencisi can verirler.
Adana, Fransızlar tarafından işgal edilmiştir. Adana’ya gönderilen Kumandan Bremon ilk iş olarak her yerde Türk bayrağının asılmasını yasakladı. Gerekçe olarak da Allenby’nin hiçbir şekilde bayrak çekilmemesi şeklindeki emri idi. Bu dönemde Adana Sultanisinde Türk bayrağı dalgalanmaktaydı.Bunun üzerine okul müdürü olan Niyazi(Ramazanoğlu) Bey valiliğe çağrılır.Yapılan görüşmede okulda dalgalanan bayrağın indirilmesi istenirse de Niyazi Bey şiddetle karşı çıkar. Niyazi Bey bu görüşmede, lisenin resmi bir daire değil bir kültür yuvası olduğunu bayrak indirilirse Türklerin millli duygularına büyük bir darbe vurulacağını söyler.
1919-1920 yılları arasında Adana Erkek Lisesi Fransızların gözetiminde Ermeni çetelerinin işgaline uğradı. İşgal sırasında, okulun faaliyetlerinin yazıldığı tarihi belgelerin 1889-1920 yıllarını içeren bölümü, Ermeniler tarafından yok edilmiş, bu arada işgalin ilk günlerinde, Milli Mücadelenin liderleri arasında bulunan Erkek Lisesi Müdürü Niyazi Bey’in (Ramazanoğlu) Fransızlardan Adana’nın Ermeni yurdu olduğu yönündeki iddialarını çürüten kitapçığı da yakılarak yok edilmiştir.
15 Mart 1923 yılında Gazi Mustafa Kemal çıkmış olduğu yurt gezileri çerçevesinde Adana’ya gelmiştir; ozaman ki adıyla Adana Sultanisi’ni ziyaret eder.
19 Ocak 1925 tarihinde Adana’ya yapmış olduğu ziyaret çerçevesinde öğleden sonraki bölümünü tamamen okulların ziyaretine ayıran Mustafa Kemal Paşa öncelikle Adana Sultanisi’ni ziyaret etti. Sultaniye girişte Mustafa Kemal Paşa kapıda öğrencilerin coşkun alkışlarıyla karşılandı. Okulun müdürü Ragıb Nureddin (EGE) Bey’den okul, öğrenci sayısı, ders durumu hakkında bilgiler aldıktan sonra 10.sınıfın Edebiyat dersine girdi. Sınıfta öğrencilere sorduğu sorularla aldığı cevaplardan memnun olarak Edebiyat öğretmeni ve ünlü Edebiyat eleştirmeni Nurullah(ATAÇ)Bey’e teşekkür etti.
1932 yılında Kız Lisesi’nin kurulması üzerine Adana Lisesi de Adana Erkek Lisesi adını alır.
1937 yılında Adana Erkek Lisesi’nin günümüzde hala mevcut olan giriş kapısının karşısına mermer sütunlardan yapılmış bir kaide üzerine Atatürk’ün büstü yerleştirilmiş ve dönemin Lise müdürü Halid Sarıkaya başta olmak üzere bütü Lise öğretmen ve talebelerinin katılımıyla büst hususi bir törenle açılmıştır.
Günümüzde hala Adana ilindeki en köklü lise olma özelliğine sahip olan Adana Erkek Lisesi versiği eğitim ve öğretim ile de çevre il ve ilçelerdeki liselerden fazlasıyla önde olma özelliğine sahiptir. Bilgi yarışmalarından sportif etkinliklere kadar geçmişten getirmiş olduğu köklü birikimle eğitim ve öğretim alanında söz sahibi olduğunu bizlere ispatlamaktadır.
About The Author
